Λίστα αντικειμένων
«Τα σημερινά παιδιά των 18 ετών
υπολογίζεται ότι έχουν ήδη ξοδέψει
12.000 ώρες μπροστά από μια οθόνη...
Όταν θα είναι σε ηλικία 70 ετών
θα έχουν καταναλώσει κατ' αυτό τον τρόπο
7 έως 10 χρόνια της ζωής τους»
Η τηλεόραση στη ζωή των παιδιών.
Επιρροές στον ύπνο & την ικανότητα διατήρησης της προσοχής
Τι είναι αυτό που μας κάνει να απαγορεύουμε τις πολλές ώρες τηλεόραση; Τι είναι αυτό που μας κάνει όλους στη θεωρία να λέμε ‘Φτάνει πια, έχεις δει όλα τα παιδικά...'; Οι έρευνες γύρω από την επιρροή της τηλεόρασης στην παιδική ανάπτυξη συνδέονται τόσο με θέματα υγείας (επιρροές στο οπτικό σύστημα, διατροφικές διαταραχές) όσο και σε θέματα ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης (βία ή/ και επιθετικότητα, ελλειμματική προσοχή, διαταραγμένος ύπνος κ.α.).
Από την βρεφική ακόμα ηλικία τα παιδιά είναι σε θέση να ‘παρακολουθήσουν' τηλεόραση. Μπορούν δηλαδή να προσέξουν τις εναλλαγές στην φωτεινότητα καθώς και να ακούσουν τους ελκυστικούς ή τρομακτικούς ήχους των τηλεοπτικών προγραμμάτων. Από την ηλικία των 3 ετών έχουν ήδη κατασταλάξει στο αγαπημένο τους τηλεοπτικό πρόγραμμα ενώ από την ηλικία των 4 ετών κι έπειτα ταυτίζονται με τους τηλεοπτικούς ήρωες, μιμούνται συμπεριφορές που παρακολουθούν σε παιδικά και μη προγράμματα και έχουν αναπτύξει προσδοκίες για τη ζωή τους που υπαγορεύονται από τηλεοπτικά πρότυπα. Για παράδειγμα, ζητούν και εμμένουν στην αγορά παιχνιδιών που διαφημίζονται, τα οποία και όταν φτάσουν στα χέρια τους χρησιμοποιούνται κατά τρόπο ταυτόσημο με αυτόν που είχε άλλοτε υποδείξει μία διαφήμιση. Εξελίσσονται λοιπόν σε καταναλωτικά όντα των οποίων η συμπεριφορά υπαγορεύεται από τα τηλεοπτικά πρότυπα. Συμπεριφορά η οποία μπορεί να είναι επιθετική ή μπορεί να υπαγορεύει την χρήση μόνο light προϊόντων πολλά υποσχόμενων για μια ‘ιδανική εικόνα'.
Συχνά όμως δεν είναι μόνο η συμπεριφορά των παιδιών που επηρεάζεται από την αμέριστη χρήση της τεχνολογίας. Εξίσου σημαντική είναι η έλλειψη εκτόνωσης που συνεπάγεται η πολύωρη παρακολούθηση τηλεόρασης. ‘Τα παιδιά έχουν μεγάλη ενέργεια μέσα τους', ‘τα παιδιά είναι χαρά...' θυμόμαστε να μας λένε από νηπιακή σχεδόν ηλικία. Που είναι όμως αυτή η χαρά, πού εκτονώνεται αυτή η ενέργεια όταν τα παιδιά απασχολούνται με την ψηφιακή baby-sitter; Έτσι αναπτύσσονται παιδιά με συσσωρευμένη ενέργεια μέσα τους, τα οποία αργότερα πιθανόν να δυσκολεύονται να διατηρήσουν την προσοχή τους. Παιδιά τα οποία χρειάζονται πολλές ώρες μελέτης για να ανταπεξέλθουν στα σχολικά αντικείμενα. Παιδιά τα οποία επιθυμούν τόσο γρήγορη εναλλαγή δραστηριοτήτων όση και ταχύτητα εναλλαγής εικόνων στην τηλεόραση. Δηλαδή παιδιά τα οποία ‘πηδούν' από τη μια δραστηριότητα στην άλλη και δυσκολεύονται να καθίσουν σε ένα θρανίο χωρίς να παίζουν με την γόμα ή την ξύστρα τους. Μια εικόνα εξαιρετικά συχνή στην σημερινή σχολική τάξη.
Και να ήταν μόνο αυτές οι άσχημες επιρροές της πολύωρης παρακολούθησης τηλεόρασης ή video παιχνιδιών. Όπως γνωρίζουμε συχνά τα παιδιά εκφράζουν το άγχος τους κατά τη διάρκεια του νυχτερινού ύπνου. Και παρ' ότι οι διαταραχές του ύπνου (π.χ. εφιάλτες) πρέπει συχνά να έχουν και κληρονομικό υπόβαθρο είναι συχνές οι περιπτώσεις που τέτοιες διαταραχές εμφανίζονται λόγω τηλεοπτικών προγραμμάτων που δημιουργούν ένταση και άγχος στην παιδική ψυχή. Γιατί αν μη τη άλλο τα σύγχρονα τηλεοπτικά προγράμματα, παιχνίδια ηλεκτρονικού υπολογιστή και παιχνίδια παιχνιδομηχανών είναι συχνά αγχογόνα.
Τι να κάνουμε λοιπόν για να αποφύγουμε τις αρνητικές αυτές συνέπειες της χρήσης τεχνολογίας;
Γιατί είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι η σωστή χρήση αυτών των τεχνολογικών εργαλείων μπορεί να επιφέρει και θετικά αποτελέσματα όπως είναι η γνώση, η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και η διαπολιτισμική αντίληψη. Καταρχήν πρέπει να προσφέρουμε στα παιδιά εναλλακτικές επιλογές απασχόλησης, πρέπει να ελέγχουμε τα ερεθίσματα που δέχονται κι έπειτα να προσφέρουμε τον χρόνο μας προκειμένου να συζητήσουμε μαζί τους τα ερεθίσματα αυτά και να εξηγήσουμε πιθανές απορίες. Πρέπει να αναπτύξουμε την κρίση των παιδιών για να είναι σε θέση και σαν ενήλικες να κρίνουν το τι και το πώς θα ασχολούνται με κάθε ένα από αυτά τα εργαλεία. Πρέπει δηλαδή να αντιληφθούμε ότι είναι η αμέριστη και ανεξέλεγκτη χρήση της τεχνολογίας που βλάπτει και όχι τα μέσα αυτά καθαυτά.
Ελένη Τριανταφύλλου
Ψυχολόγος
Με ειδικότητα στη Σχολική Ψυχολογία