Χαρούμενες δραστηριότητες

Από τα πιο δημοφιλή έθιμα την Καθαρά Δευτέρα είναι το πέταγμα του χαρταετού.

Σε κάθε χώρα, το πέταγμα του χαρταετού παίρνει μια εντελώς διαφορετική διάσταση, καθώς με διάφορους τρόπους, συσχετίζεται με τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα του τόπου.

Πάντως, είτε ως παιχνίδι και συνήθεια του χθες είτε ως παιχνίδι του σήμερα μα και του αύριο, το πέταγμα του χαρταετού έχει τη δύναμη, σε διαφορετικές χρονικές περιόδους του έτους για κάθε χώρα, να ξεσηκώνει σε όλο τον κόσμο μικρούς και μεγάλους και να τους παρασύρει σ’ ένα διαφορετικό, αλλά πάντοτε πολύχρωμο πανηγύρι χαράς.

Αλλά ας γνωρίσουμε καλύτερα τον χαρταετό…

Η ιστορία του…

Ο χαρταετός υπήρχε στον ελληνικό χώρο και στην αρχαιότητα.

Ο εφευρέτης του λέγεται ότι ήταν ο Αρχύτας, μηχανικός από τον Τάραντα, φίλος και οπαδός του Πυθαγόρα τον 4ο αιώνα π.Χ.

Παλαιότερη αναφορά θα μπορούσε να θεωρηθεί η απεικόνιση σε ελληνικό αγγείο της κλασικής περιόδου μιας κόρης που κρατά στα χέρια της λευκή σαΐτα δεμένη με νήμα, ένα είδος αϊτού δηλαδή, και την οποία ετοιμάζεται να πετάξει. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η χρήση του χαρτιού δεν ήταν ακόμη γνωστή, εικάζουμε ότι τα χρόνια εκείνα, τα όποια πειράματα ή παιχνίδια με αϊτούς θα πρέπει να τα έκαναν με πανί, αντίστοιχο με αυτό που χρησιμοποιούσαν στα πλοία έως και τα μεσαιωνικά χρόνια.

O χαρταετός ξεκίνησε από την Ανατολική Ασία και συγκεκριμένα από την Κίνα 2000 χρόνια πριν. Οι κινέζοι έφτιαχναν χαρταετούς από μπαμπού, μετάξι, χαρτί και τον χρησιμοποιούσαν για να διώξουν τα κακά πνεύματα!

Με το πέρασμα των χρόνων ο χαρταετός έγινε γνωστός στην Ιαπωνία, στην Ταϊλάνδη, στο Αφγανιστάν. Πολύ αργότερα, ο Μάρκο Πόλο, γυρίζοντας από τα ταξίδια του, φέρνει το χαρταετό στη Μεσαιωνική Ευρώπη.



Άλλες χρήσεις του χαρταετού…

Σήμερα ο χαρταετός χρησιμοποιείται καθαρά και μόνο ως παιχνίδι, πριν αρκετά χρόνια, όμως, οι χρήσεις του ήταν άλλες.

Οι χαρταετοί στο παρελθόν χρησιμοποιούνταν από μετεωρολόγους για μετεωρολογικές προβλέψεις, στον στρατό για στρατιωτική κατασκοπεία, για μέτρηση αποστάσεων αλλά και για να μεταφέρονται διάφορα αντικείμενα σε περιοχές που δεν ήταν άμεσα προσβάσιμες. Μάλιστα εκείνη η περίοδος (1860-1910) έμεινε γνωστή ως η «Χρυσή Εποχή του Χαρταετού» λόγω της εκτεταμένης και συνεχούς χρήσης του.



Χαρταετός και πειράματα…

Αρχικά ο μετεωρολόγος Αλεξάντερ Γουίλσον χρησιμοποίησε έναν χαρταετό στον οποίο είχε δέσει ένα θερμόμετρο και κατάφερε να μετρήσει τη θερμοκρασία της ατμόσφαιρας.

Το 1752, ο Βενιαμίν Φρανγκλίνος με την βοήθεια ενός αετού απέδειξε τον ηλεκτρισμό των κεραυνών και γενικότερα της ατμόσφαιρας, με αποτέλεσμα την εφεύρεση του αλεξικέραυνου.



Τα χρόνια 1799-1809, ο σερ George Cayley άρχισε να πειραματίζεται με τους χαρταετούς, προκειμένου να κατασκευάσει μια μηχανή που να έχει τη δυνατότητα να μεταφέρει ανθρώπους στον αέρα. Και τα κατάφερε! Το 1853 πέτυχε να πετάξει το πρώτο ανεμοπλάνο, που μπόρεσε να σηκώσει το βάρος ενός ατόμου για σαράντα ολόκληρα δευτερόλεπτα.

Το 1833 ένας Βρετανός, αυτή τη φορά, μετεωρολόγος, χρησιμοποίησε τους χαρταετούς για να ανυψώνει ανεμόμετρα, ώστε να καταγράφει και να μελετά τις ταχύτητες των ανέμων στα διάφορα υψόμετρα.

Το 1887 ο Ε. Β. Archibald τράβηξε τις πρώτες αεροφωτογραφίες χρησιμοποιώντας χαρταετούς.

Το έθιμο του χαρταετού σε όλο τον κόσμο…

Στην Πολυνησία φτιάχνονται ανθρωπόμορφοι χαρταετοί από ύφασμα και μαλλί και χρησιμοποιούνται σε θρησκευτικές τελετές όταν οι πιστοί θέλουν να στείλουν προσευχές στους Θεούς.

Στην Ασία υπάρχει ένα πολύ ενδιαφέρον έθιμο, αυτό των «Πολεμιστών Χαρταετών» όπου οι συμμετέχοντες προσπαθούν να ρίξουν κάτω ο ένας τον χαρταετό του άλλου. Οι συγκεκριμένοι χαρταετοί είναι μικροί σε μέγεθος και φτιάχνονται από χαρτί και μπαμπού.

Στην Ιαπωνία πετιούνται χαρταετοί κάθε χρόνο για τον εορτασμό της νέας χρονιάς αλλά και όταν γεννιέται ένα αγόρι στην οικογένεια. Το 1760 το πέταμα των χαρταετών απαγορεύτηκε στην Ιαπωνία γιατί ο κόσμος προτιμούσε να πετάει χαρταετούς παρά να δουλεύει.

Στις Βερμούδες οι χαρταετοί φτιάχνονται λίγο πριν το Πάσχα και τους πετάνε την ημέρα του Πάσχα. Το έθιμο τους συμβολίζει την Ανάσταση του Χριστού και την πορεία του προς τον Ουρανό και τον Πατέρα του. Οι χαρταετοί των Βερμούδων κατέχουν το Παγκόσμιο ρεκόρ καλύτερων χαρταετών καθώς πετάνε πιο ψηλά και αντέχουν περισσότερο καιρό.



Στην Κίνα οι χαρταετοί έχουν συνήθως το σχήμα δράκου που για τους Κινέζους συμβολίζει τη δύναμη, τη χάρη, το θάρρος, την ανδρεία, τον ηρωισμό και τη θεότητα. Κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης απαγορεύτηκε το πέταμα των χαρταετών και όποιος πέταγε χαρταετό πήγαινε φυλακή για 3 χρόνια.

Ένα παραμύθι για το χαρταετό…

Ο παράξενος χαρταετός της Ζωής Βαλάση

Όλοι οι χαρταετοί της Καθαρής Δευτέρας κατέβηκαν, όλοι αφήσανε τα σύννεφα και το γαλάζιο φως, όλοι μπήκαν φρόνιμα στα ντουλάπια και τακτοποιήθηκαν καλά, μαζεμένες οι ουρές τους, τυλιγμένα τα κουβάρια τους, τέρμα οι τρέλες και οι ακροβασίες… Μονάχα ένας χαρταετός δεν κατέβηκε. Μονάχα ένας χαρταετός συνέχισε να πετάει όλο και πιο ψηλά, όλο και πιο μακριά. Γι’ αυτόν τον παράξενο χαρταετό θα σας μιλήσω τώρα.

Λοιπόν, πρωί πρωί την Καθαρή Δευτέρα, όλοι οι χαρταετοί ανέβηκαν στον ουρανό. Άλλοι κάναν τούμπες και βουτιές κι άλλοι αρμενίζαν ήσυχα και καμάρωναν. Ήταν όμορφοι χαρταετοί. Κόκκινοι με γαλάζιους κύκλους, κίτρινοι με μπλε μαργαρίτες, μεγάλοι με πολύχρωμες χάρτινες ουρές, μικροί με αστεία σκουλαρίκια…

Αλήθεια, ήταν πολύ φανταχτεροί και πολύ περήφανοι και θέλανε να φτάσουν ως τον ήλιο, αλλά τα παιδάκια τούς τραβούσαν μ’ ένα σπάγκο κατά τη γη.

-Είσαστε χαρούμενοι; Είσαστε ευτυχισμένοι; τους ρώτησε η Τρελούτσικη Ηλιαχτίδα που όλα θέλει να τα μαθαίνει.

- Με τόσα πλούτη που έχουμε, πώς να μην είμαστε ευτυχισμένοι; αποκρίθηκαν οι χαρταετοί με τις ουρές και τα σκουλαρίκια, με τις ζωγραφιές και τα χρώματα τα φανταχτερά!

- Ίσως έχετε δίκιο, ίσως έχετε άδικο είπε η Τρελούτσικη και πέταξε κοντά στο φίλο μας τον παράξενο χαρταετό.

-Κι εσύ; τον ρώτησε.
- Και βέβαια είμαι ευτυχισμένος!

- Όμως, δεν έχεις ζωγραφιές, δεν έχεις χρώματα φανταχτερά ούτε σγουρή ουρά και αστεία σκουλαρίκια.

- Είμαι ευτυχισμένος, γιατί είμαι ελεύθερος! Ταξιδεύω δίχως σπάγκο. Όλα είναι δικά μου!
- Μμμμ, έκανε η Τρελούτσικη Ηλιαχτίδα σκεφτική.
-Χα, χα, χα!…κορόιδεψαν οι άλλοι χαρταετοί. Και πού είναι τα σκουλαρίκια σου;
- Να τα, είπε ο λεύτερος χαρταετός και πήρε δυο αχνούτσικα αστεράκια από το περιβόλι της νύχτας και τα κρέμασε στ’ αυτάκια του.

Λάμψανε τ’ αστράκια, ίδιο χρυσάφι.
-Μμμμ έκανε πάλι η αχτιδούλα σκεφτική. Ίσως να έχεις δίκιο, ίσως να έχεις άδικο. Κι η ουρά σου πού είναι;
- Είμαι ένα λεύτερος χαρταετός και όποτε θέλω παίρνω για ουρά μου ένα άσπρο σύννεφο.
Έτσι αποκρίθηκε και γάντζωσε στο ξυλαράκι του ένα άσπρο σύννεφο.

Οι άλλοι χαρταετοί δεν ξέρανε τώρα τι να πούνε. Δεν μπορούσανε πια να καμαρώνουν. Ο παράξενος χαρταετός ταξίδευε τραγουδώντας στον ουρανό όλο πιο ψηλά, όλο πιο μακριά. Στ’
αυτάκια του λάμπανε τα νυσταγμένα άστρα, η αφράτη μεταξένια ουρά του ανέμιζε με χίλια τσακίσματα και νάζια.

- Και πού είναι τα χρώματά σου; φώναξε ένας χαρταετός.
- Να τα! είπε ο φίλος μας κι έκανε μια βουτιά στη δύση και βάφτηκε με κόκκινο, χρυσό και πορτοκαλί.
-Έχεις δίκιο! είπε η Τρελούτσικη.
-Έχεις δίκιο! είπαν οι χαρταετοί.
- Είσαι όμορφος! θαύμασε η Τρελούτσικη.
- Είμαι ελεύθερος! είπε ο χαρταετός κι οι άλλοι ζήλεψαν.

Τώρα θέλανε να’ χουν κι αυτοί την ομορφιά του λεύτερου, μα ήτανε τόσο γεμάτοι με ψευτομπιχλιμπίδια, που δεν είχαν χώρο ούτε για μια κλωστίτσα ήλιου.

Ο παράξενος χαρταετός ξανοίχτηκε στον ατέλειωτο ουρανό. Πήγε τόσο ψηλά και τόσο μακριά, που κανένας χαρταετός δεν μπορούσε να φτάσει, γιατί κανένας σπάγκος δεν είναι τόσο μεγάλος. Οι άλλοι χαρταετοί κατέβηκαν και άραξαν στα ντουλάπια τους, ενώ ο φιλαράκος μας αρμένιζε στον κόσμο, στολισμένος με όλα τα λεύτερα πράγματα που ο καθένας μπορεί να χαίρεται. Το φως, το σύννεφο, τ’ αστέρια, το τραγούδι.

Λοιπόν, η Τρελούτσικη πολύ τον αγάπησε αυτόν το λεύτερο χαρταετό και του’ πε να γίνει ταχυδρόμος τ’ουρανού και εκείνος είπε «ναι» και τότε του’ δωσε αυτό ακριβώς το παραμύθι και μου το έφερε.




Ένα ποίημα για τον χαρταετό…

                        Χαρταετοί

Κάθε Καθαρά Δευτέρα, ανοιξιάτικε μου αέρα
στα παιδιά μας λες εντάξει, ο αετός μας θα πετάξει.

Φύσα αέρα λεβεντιά , παίξε αετό με τα παιδιά
φεύγει ο αετός ψηλά και στον άνεμο μιλά.

Φρρ! ακολουθούνε κι άλλοι, πιο μικροί και πιο μεγάλοι
ένας χάρτινος στρατός, ξάφνου κολυμπάει στο φως.

Του αέρα οι καλεσμένοι, στα πολύχρωμα ντυμένοι
παν σε ουρανό γιορτάσι , σκουλαρίκια ,ουρά , κεφάλι.

Φύσα λεβεντιά μου αέρα, κάθε Καθαρά Δευτέρα
των παιδιών ψυχή και νους, χαρταετός στους ουρανούς.

Μια αστεία ιστορία…

Η ιστορία ενός χαρτιού

Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα μικρό χαρτάκι που έψαχνε να βρει τι θα γίνει όταν μεγαλώσει.

Πρώτα πήγε και ρώτησε τη μαμά του, που εργαζόταν στο σπίτι της μαντάμ Τραπεζαρίας, κι εκείνη του αποκρίθηκε:
— Χαρτοπετσέτα, βέβαια! Κοίτα εμένα τι ήσυχα και απαλά σκουπίζω τα δαχτυλάκια και στεγνώνω τα χειλάκια.
Ύστερα πήγε και ρώτησε τον μπαμπά του.

—Χα, χα! χαρτόκουτο, παιδί μου, γερό και δυνατό. Θα σε γεμίζουν πράγματα και παντού θα ακούς: φέρτε ένα χαρτόκουτοοοο.

Πήγε στη δασκάλα των Γαλλικών του, την κυρία Ντοσιέ, και τη ρώτησε.
—Χαρτοφάκελος, μικρέ μου. Θα έχεις δύο λαστιχάκια και θα ανοιγοκλείνεις. Δεν ξέρεις τι χρήσιμος θα είσαι στην κοινωνία! Και με ετικέτα!
—Ας πάω στη γιαγιά, που ξέρει τόσες ιστορίες! σκέφτηκε.
—Ε, παιδάκι μου, έχεις ακόμα πολύ χαρτί να φας για να μεγαλώσεις. Βιβλίο να γίνεις, να μάθεις γράμματα! αποκρίθηκε εκείνη.

Το μικρό χαρτάκι κατέβασε το κεφάλι και συνέχισε τον δρόμο του.
—Καλημέρα, κυρία χαρτοσακούλα, είπε δειλά.
—Χαρτοσακούλας, μικρέ, χαρτοσακούλας! Είμαι ο καλύτερος, με τα φρούτα, τα λαχανικά μου, κι όλο με παίρνουν αγκαλιά.
—Μην τον ακούς! Χαρτί κουζίνας να γίνεις, παιδάκι μου, να τρως και κανένα πιάτο φαΐ, ακούστηκε μια φωνή από την κουζίνα
—Μπιιι-μπιιι! Φύγε, μικρέ, από τη μέση, έχουμε και δουλειές! Ραντεβού, υποχρεώσεις, επενδύσεις! Το ρολόι μου, πού είναι το ρολόι μου; Ε, μικρέ, χαρτονόμισμα να γίνεις! Μπιιι-μπιι!

Κι έτσι έφτασε η νύχτα. Το απαλό αεράκι δεν έδιωξε τη στενοχώρια του:
—Σε τίποτα δεν μπορώ να φανώ χρήσιμο. Να γινόμουν αστεράκι από ασημόχαρτο.
—Κάνε μια ευχή, του είπε ένα πεφταστέρι.

Και το μικρό χαρτάκι ευχήθηκε. Έτσι λοιπόν, την άλλη μέρα, όλοι καμάρωναν το μικρό χαρτάκι που είχε μεταμορφωθεί σε έναν πολύ όμορφο χαρταετό.

Μόνο το χαρτομάντιλο μονολογούσε κι έλεγε:
—Ναι, όταν όμως κουραστεί το αγοράκι που τραβά τον χαρταετό, ποιος θα του σκουπίσει τον ιδρώτα;

Ένα βίντεο για τον χαρταετό…

Με αφορμή το παρακάτω βίντεο φτιάξτε με τα παιδιά μια ιστορία- βιβλίο για έναν χαρταετό.





Ένα τραγούδι για τον χαρταετό…

Ο Μίκης Θεοδωράκης έγραψε ένα υπέροχο μουσικό έργο με τίτλο «χαρταετοί».

Αν θέλετε να το ακούσετε πατήστε εδώ


και κάτι από τα παλιά…




Μια κατασκευή για τον χαρταετό…

Υλικά που θα χρειαστούμε:
Χαρτόνι
Μαρκαδόρους
Σπάγκος
Κορδέλες ή υφασματάκια ή λωρίδες από περιοδικά

Πρώτα στο χαρτόνι μας φτιάχνουμε ένα εξάγωνο σχήμα και με τους μαρκαδόρους μας το ζωγραφίζουμε.


Έπειτα δένουμε το σπάγκο και πάνω του κολλάμε κορδέλες ή υφασματάκια ή λωρίδες από περιοδικά, για να φτιάξουμε την ουρά.
Τέλος κολλάμε και λίγα δεξιά και αριστερά από το χαρταετό μας, για να φτιάξουμε τα σκουλαρίκια του.

Το πέταγμα του αετού την Καθαρή Δευτέρα είναι ένα όμορφο παιχνίδι, ένα γραφικό έθιμο, ένα πανηγύρι χρωμάτων στους ουρανούς μας.
Ας το χαρούμε προσπαθώντας να στείλουμε και τον δικό μας αετό, ψηλά στον ανοιξιάτικο ουρανό, κοντά στον ήλιο.